Gongfu Cha – Nghệ thuật pha trà cổ truyền Trung Hoa
1. Khi pha trà trở thành nghệ thuật sống
Gongfu Cha (công phu trà) không chỉ là một hình thức pha trà tinh tế, mà còn là một triết lý sống phương Đông đầy sâu sắc. Ra đời từ hàng thế kỷ trước tại Trung Hoa, nghệ thuật này đã vượt biên giới, truyền cảm hứng cho các nền văn hóa trà trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Với những ai yêu thích trà Việt như [trà Sơn Minh], tìm hiểu về Gongfu Cha không chỉ để học hỏi kỹ thuật mà còn để hiểu thêm về tinh thần của người phương Đông khi đặt tâm vào từng ngụm trà.
2. Nguồn gốc và ý nghĩa sâu xa của Gongfu Cha
Gongfu Cha xuất hiện từ thời nhà Tống (960–1279), nhưng chỉ đến thời nhà Minh và Thanh, phương pháp này mới thực sự hoàn thiện. Cái tên “Gongfu” (công phu) thể hiện sự tỉ mỉ, khắt khe trong từng bước: từ chọn trà, đun nước, làm nóng dụng cụ, đến cách rót trà. Đây là một nghi thức nghệ thuật đòi hỏi người pha không chỉ hiểu biết về trà mà còn phải có tâm thái điềm tĩnh, như đang thiền định.
Triết lý “trà như đời người” được ẩn giấu trong từng thao tác Gongfu Cha: chỉ khi đủ kiên nhẫn và tinh tế, ta mới khám phá hết hương – vị – sắc của trà, cũng như hiểu được chiều sâu của cuộc sống.
3. Dụng cụ trong Gongfu Cha – Khi từng vật phẩm đều mang hồn văn hóa
Không thể nói đến Gongfu Cha mà bỏ qua bộ dụng cụ pha trà truyền thống gồm:
-
Ấm tử sa: Là linh hồn của Gongfu Cha, thường được làm từ đất sét Nghi Hưng, giữ nhiệt tốt và thấm trà sau thời gian dài sử dụng.
-
Chén tống – chén quân: Dùng để chia trà đều trước khi rót ra chén nhỏ, thể hiện tính công bằng, đồng thuận.
-
Khay trà: Có lỗ thoát nước để giữ vệ sinh và biểu hiện tinh thần “trà là thanh sạch”.
-
Dụng cụ kẹp, gắp, chổi trà: Giữ vệ sinh và tạo sự trang nghiêm khi thực hiện nghi thức.
Từng dụng cụ trong Gongfu Cha mang tính biểu tượng sâu sắc – thể hiện hòa khí, lễ nghi và tâm pháp trong giao tiếp.
4. Quy trình Gongfu Cha – 7 bước công phu
Một buổi Gongfu Cha truyền thống thường kéo dài 30–60 phút, với từng thao tác được thực hiện kỹ lưỡng như sau:
Bước 1: Làm nóng dụng cụ
Tráng nước sôi vào ấm, chén để tiệt trùng và làm nóng, giúp trà “khai vị” tốt hơn.
Bước 2: Đánh thức trà
Cho trà vào ấm và đổ nước nóng lần đầu – gọi là “rửa trà” hoặc “đánh thức”, loại bỏ bụi bẩn, đồng thời kích hoạt hương trà.
Bước 3: Hãm trà
Đổ nước đúng nhiệt độ (tùy loại trà, thường 80–95°C), hãm trong thời gian phù hợp (15–45 giây tùy lần pha), để chiết xuất tối đa hương vị.
Bước 4: Chuyển trà sang chén tống
Rót hết nước trong ấm sang chén tống để dừng quá trình hãm, đảm bảo vị không bị quá đậm hay gắt.
Bước 5: Chia trà
Rót từ chén tống sang các chén quân. Mỗi chén chỉ cần nửa đầy, theo tinh thần “lưu dư – để lại khoảng trống cho tinh thần người uống”.
Bước 6: Thưởng trà
Người uống ngắm màu nước, ngửi hương, nhấp từng ngụm nhỏ, cảm nhận hậu vị dài, hương trà vấn vương nơi cổ họng.
Bước 7: Lặp lại – Pha tiếp nhiều lần
Một ấm trà ngon có thể pha 5–7 lần, mỗi lần sẽ cho hương vị khác nhau. Đây là mỹ học “thưởng thức tầng hương” mà Gongfu Cha đề cao.
5. Những loại trà thường dùng trong Gongfu Cha
Gongfu Cha thường dùng trà ô long (oolong) hoặc trà phổ nhĩ (pu-erh) – những dòng trà lên men hoặc bán lên men, có khả năng thay đổi hương vị qua nhiều lần pha.
Tại [trà Sơn Minh], chúng tôi tự hào giới thiệu những dòng trà có thể sử dụng trong phong cách Gongfu như:
-
Trà Ô long Sơn Minh: Vị dịu, ngọt thanh, có thể pha 4–6 lần mà vẫn giữ được hậu vị.
-
Trà Shan Tuyết cổ thụ: Thu hái thủ công từ núi cao, vị đậm sâu, thích hợp để thiền trà.
-
Trà Tân Cương lên men nhẹ: Cho người mới bắt đầu tập pha theo Gongfu Cha, dễ uống và dễ điều chỉnh nhiệt độ.
6. Tinh thần Gongfu Cha trong văn hóa Việt – Giao thoa và tiếp biến
Người Việt xưa cũng có văn hóa pha trà riêng biệt, chú trọng sự mộc mạc, thiên nhiên, và tình thân. Tuy không cầu kỳ như Gongfu Cha, nhưng các cụ đồ, nhà nho nước ta vẫn có những nghi thức pha trà bằng ấm đất, đun nước trên bếp than, châm trà bằng tay, ngồi bên hiên ngắm hoa, đọc sách.
Ngày nay, nhiều người chơi trà Việt đã kết hợp tinh thần Gongfu Cha với trà Việt để tạo nên phong cách pha trà hiện đại, thanh lịch nhưng vẫn đậm chất truyền thống. Tại [trà Sơn Minh], các buổi trà đạo thường mang hơi hướng này – đơn giản, gần gũi nhưng vẫn chặt chẽ về nguyên tắc và tâm thế.
7. Lợi ích tinh thần và sức khỏe khi thực hành Gongfu Cha
Không chỉ là nghệ thuật, Gongfu Cha còn mang đến nhiều lợi ích:
-
Giảm căng thẳng: Thao tác chậm rãi giúp tâm trí tĩnh lặng như thiền.
-
Cải thiện tiêu hóa: Trà ô long và pu-erh giúp giảm cholesterol và hỗ trợ tiêu hóa sau bữa ăn.
-
Tăng tính kết nối xã hội: Các buổi trà là dịp để kết nối, sẻ chia và thấu hiểu nhau.
8. Gongfu Cha – Nền tảng cho du lịch trà và giáo dục văn hóa trà
Hiện nay, tại Việt Nam đã có nhiều homestay trà, workshop trà đạo, nơi người tham gia được học Gongfu Cha, trải nghiệm hái trà, chế biến và thưởng trà. [trà Sơn Minh] cũng tổ chức các buổi trà đàm cuối tuần, giúp khách hàng hiểu hơn về trà Việt và khám phá nghệ thuật Gongfu Cha trong không gian gần gũi, thân thiện.
9. Gongfu Cha – Tinh thần Á Đông đọng lại trong tách trà
Gongfu Cha là hiện thân của một nếp sống an nhiên, kiên nhẫn và hòa hợp. Dù xuất phát từ Trung Hoa, nhưng tinh thần này phù hợp với mọi tâm hồn Á Đông, trong đó có người Việt. Tại [trà Sơn Minh], chúng tôi không chỉ bán trà – chúng tôi chia sẻ trải nghiệm sống.
Mỗi lần pha trà là một lần tĩnh tâm. Mỗi lần thưởng trà là một lần kết nối.